[Για το βιβλίο του Μιχάλη Μακρόπουλου, Μαργαρίτα Ιορδανίδη, εκδόσεις Κίχλη]

Μιχάλης Μακρόπουλος, Μαργαρίτα Ιορδανίδη, εκδόσεις Κίχλη, Αθήνα 2024, ISBN: 978-618-5461-76-8.

[Δημοσιεύθηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό Φρέαρ στις 22/5/2024]

Του Γ. Μ. Βαρδαβά

Ποτέ δεν είμαστε τόσο ευτυχισμένοι όσο φανταζόμαστε∙
ποτέ δεν είμαστε τόσο δυστυχισμένοι όσο νομίζουμε.

Λα Ροσφουκώ, Αξιώματα [1]

Στο νέο του βιβλίο Μαργαρίτα Ιορδανίδη (εκδόσεις Κίχλη) ο Μιχάλης Μακρόπουλος καταπιάνεται με το ακανθώδες και διαχρονικά προκλητικό ζήτημα της προσωπικής ταυτότητας. Ως γνωστόν η ταυτότητα δεν είναι ένα μέγεθος στιλπνό και συμπαγές∙ μεταμορφώνεται εξαιτίας πολυποίκιλων παραγόντων (αστάθμητων ή μη, αδιάφορον) και είναι «η συναγωγός εκφορά της ελευθερίας» [2].

Δεν είναι στις προθέσεις μας να υπεισέλθουμε σε πραγματολογικές λεπτομέρειες ή σε «αποκαλύψεις» για την πλοκή του έργου («spoiler» νομίζω πως το αποκαλούν οι νεώτεροι). Αφήνουμε στη διακριτική ευχέρεια του αναγνώστη τον τρόπο «ανάγνωσης» της ιστορίας της Μαργαρίτας. Σημειώνουμε, ωστόσο, ότι ο Μακρόπουλος δεν γράφει τίποτα τυχαία. Τίποτα δεν είναι περιττό: κάθε λέξη, κάθε περιγραφή, κάθε στιγμιότυπο, κάθε λεπτομέρεια, κάθε θραύσμα, κάθε συμβολισμός εξυπηρετεί την οικονομία του έργου. Αυτό, εντούτοις, δεν διαφαίνεται εξαρχής. Χρειάζεται δεύτερη και ίσως τρίτη ανάγνωση για του λόγου το ασφαλές.

Η νέα νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου διακρίνεται για τη λιτότητα, τη λακωνικότητα και την υπαινικτικότητα στο ύφος της. Με απλότητα και χωρίς φιοριτούρες ο συγγραφέας ικανοποιεί και τις πλέον «αδηφάγες» απαιτήσεις και προσδοκίες του αναγνώστη. Πέραν του ιδιαίτερα αμφίσημου και αλλόκοτου χαρακτήρα της, η Μαργαρίτα Ιορδανίδου είναι και αναγνώστρια. Αυτό, νομίζω, έχει ιδιαίτερη σημασία. Ας μας επιτραπεί λοιπόν μια αναγνωστική παρέκβαση, που αθέλητα ίσως, δίδει κάποιες απαντήσεις στο αίνιγμα της ταυτότητας της: «Αναγνωρίζουμε μονάχα όψεις του εαυτού μας – και ακόμα περισσότερο των άλλων: κανένα δεν γνωρίζουμε σε βάθος, ούτε τον εαυτό μας ούτε τους άλλους. Είναι αστόχαστο όταν λέμε ότι γνωρίζουμε τον άλφα ή το βήτα. Είναι καλύτερα να πούμε ότι γνωρίζουμε τον άλφα ή το βήτα μέχρις ενός σημείου, κι ας έχουμε ίσως περάσει μαζί τους μια ζωή» [3].

Εν συνεχεία, δίνουμε για λίγο τον λόγο στον συγγραφέα: «Ένιωθε πιο κοντά της τους ανθρώπους στο ράδιο, που είχαν μονάχα φωνή, ενώ με το που αποχτούσαν και εικόνα στην τηλεόραση σαν ν’ απομακρύνονταν από τη Μαργαρίτα –εκείνοι στον κόσμο τους, αυτή στον δικό της. Στο ραδιόφωνο, όπως και στα βιβλία, οι άνθρωποι ήταν οι λέξεις τους» (Μαργαρίτα Ιορδανίδη, σελ. 104). Σε άλλο σημείο του βιβλίου ο Μακρόπουλος σκιαγραφεί με υπαρξιακή ένταση τον σύζυγο της Μαργαρίτας: «Τώρα που και η μάνα του δεν ζούσε πια, είχε ολότελα χάσει εκείνο το κομμάτι του εαυτού του που υπήρχε μέσ’ απ’ τους άλλους – τόσο αυθύπαρκτος, που έφτανε να’ ναι ανύπαρκτος» (ό.π., σελ. 42-43). Επισημάναμε παραπάνω ότι η ταυτότητα συνδέεται άμεσα με την ελευθερία. Διόλου τυχαία λοιπόν η επιλογή του ονόματος Ελευθερία από το συγγραφέα: «“Στους Αγίους Σαράντα μ’ έλεγαν Ματζλίντα. Τέτοια ονόματα είχαμε μέσα. Όμως είμαι Ελληνίδα και χριστιανή, βαφτισμένη. Εγώ διάλεξα το όνομα Ελευθερία”» (ό.π., σελ. 46). Το ίδιο ισχύει και για την Ευτυχία: «Παραδόξως, η αρνητική κρίση της Ευτυχίας για τον Κώστα έδωσε στη Μαργαρίτα μιαν ώθηση, όπως δεν θα της την έδινε ίσως καμία θετική γνώμη» (ό.π., σελ. 60).

Η Μαργαρίτα Ιορδανίδη του Μιχάλη Μακρόπουλου είναι ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα, μια κατάδυση στην πολυπλοκότητα και την αινιγματικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Μια ύπαρξη που, ειρήσθω εν παρόδω, απαιτεί διαρκή σπουδή. Δικαίως λοιπόν ο Λα Ροσφουκώ αποφαίνεται ότι «είναι πιο απαραίτητο ανθρώπους να μελετάμε παρά βιβλία» [4].

Ηράκλειο Κρήτης, 19-20 Μαΐου 2024

Σημειώσεις

1. Βλ. Λα Ροσφουκώ, Αξιώματα ή αφορισμοί και αξιώματα ηθικής, μετάφραση-σημειώσεις: Γιώργος- Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδόσεις Ερατώ, Αθήνα 2002, σελ. 27.

2. Βλ. Γιώργος Κοντογιώργης, Κομματοκρατία και δυναστικό κράτος – Μια ερμηνεία του ελληνικού αδιεξόδου, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2012, σελ. 343.

3. Βλ. Θάνος Σταθόπουλος, Η διασκευή του εαυτού μου στις 06:30, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 2023, σελ. 224. Πρβλ. και ό.π., σελ. 104.

4. Βλ. Λα Ροσφουκώ, Αξιώματα, ό.π., σελ. 171.