Αλληλοπεριχώρηση και ισομέρεια (Για το βιβλίο «Μέ ραμμένη φτέρνα» του Σπύρου Γιανναρά)

Σπύρος Γιανναράς, Με ραμμένη φτέρνα, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2023, ISBN: 978-960-505-597-4.

[«Ἀρχὴ σοφίας ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις». Μια διευκρίνηση για τον τίτλο του κειμένου: Ακόμα και ένα οιονεί εκπαιδευτικό έλλειμμα μπορεί να οδηγήσει σε μια μεταγνωστική προοπτική. Αυτό οι μάχιμοι εκπαιδευτικοί το γνωρίζουν καλά. Ευρισκόμενος εσχάτως σε κάποιο τμήμα του σχολείου μου το βίωσα εμπράκτως: εγώ να ομιλώ περί αλληλοπεριχώρησης και κάποια παιδιά περί…ισομέρειας (με την έννοια που έχει ο όρος στη Χημεία)].

Το βιβλίο του Σπύρου Γιανναρά Μέ ραμμένη φτέρνα (εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2023) συνιστά το opus magnum του συγγραφέα. Πρόκειται για την πρώτη του αναμέτρηση με τη μεγάλη φόρμα, αν και ήδη από την εποχή των διηγημάτων είχε διαφανεί η τάση του για εκτεταμένα κείμενα.

Η υπαρξιακή διάσταση υφέρπει αλλά και διαπνέει ολόκληρο το έργο και διαπλέκεται αρμονικά με την άρτια γλωσσική και υφολογική επένδυση. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την πολυπρισματική γραφή, την υπαινικτικότητα της αφήγησης και τα επιτυχημένα λογοπαίγνια, δίνουν ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα (λέει λόγου χάριν σε ένα σημείο ο συγγραφέας: «Ἡ εὐτυχία, νὰ ξέρεις, θέλει μιὰ ζωὴ γιὰ νὰ στηθεῖ καὶ μιὰ στιγμὴ νὰ χαθεῖ», σελ. 281).

Διαβάζοντας το βιβλίο αθέλητα και απροσδόκητα μου ήρθε στο νου, mutatis mutandis, το αριστουργηματικό φιλμ του Γκοντάρ «Η ελεγεία του έρωτα».

Ο συγγραφέας εκφράζει και εδώ την αέναη έγνοια του για τη λογοτεχνία. Ο ήρωας του έργου Σωτήρης Κριεζώτης προσπαθεί να συνέλθει ύστερα από μια ρήξη του αχίλλειου τένοντα και έχοντας να αντιμετωπίσει την απόλυση του από την εργασία του, την απόρριψη του από την κοπέλα του και έναν πολύμηνο εγκλεισμό. Για τρεις ημέρες γίνεται ένας φλανέρ σε μια πόλη ανοίκεια και ανέστια. Θα βιώσει καταστάσεις μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας με γνώμονα την αναζήτηση της προσωπικής του ταυτότητας. Μέσω του alter ego του (του Ιεζεκιήλ) και εξαιτίας της σοβούσης κρίσης του 2015 γρήγορα αυτή η αναζήτηση θα περάσει από το ατομικό στο συλλογικό.

Ο συγγραφέας καταφέρνει με τρόπο μοναδικό να συνδυάσει αρμονικά το παραδοσιακό με το μοντέρνο και να εκφράσει τους προβληματισμούς του για τη γραφή, την ανάγνωση, τη λογοτεχνία, την τέχνη, τον πολιτισμό αλλά και για ζέοντα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, όπως, δείγματος χάριν, της κοινωνικής ανισότητας, που τείνει στην εποχή μας να καταστεί perpetuum mobile, κατά την εύστοχη διατύπωση του Zygmunt Bauman.

Υπάρχουν επίσης αναφορές στην διυποκειμενικότητα, στην έκλειψη του υποκειμένου και στην καλειδοσκοπική, θραυσματική πραγματικότητα της ύστερης νεωτερικότητας. Όλα αυτά και πολλά άλλα με πλήθος διακειμενικών αναφορών.

Εντυπωσιάζουν στο έργο και τα χορικά που είναι γραμμένα σε θαυμάσια γλώσσα και δεν λειτουργούν εν παρόδω αλλά εξυπηρετούν την εξέλιξη του έργου.

Θα μπορούσαμε να σταθούμε σε πάρα πολλά σημεία του έργου. Σταχυολογούμε ελάχιστα μόνο από τα πάμπολλα που αξίζει να σημειωθούν:

1. Το αδιέξοδο του παροντισμού:

«(…) Ἕνα ἀτέρμονο τώρα, δίχως αὔριο καὶ χωρὶς χτές(…)

(…) Ἕνα ἀλλόκοτο συνονθύλευμα ἐντοπιότητας καὶ ἀρνησιπατρίας μᾶς κρατάει ἐγκλωβισμένους σ’ ἕνα ἀπροσδιόριστο, σ’ ἕνα νεκρωμένο τώρα. (…)» (σελ. 57)

2. Το ζείδωρο της Ανάστασης:

«(…) Αὐτό εἶναι ἡ Ἀνάσταση! Ἡ ὁλικὴ ἐπαναφορὰ τῆς Ἀγάπης. (…)» (σελ. 157)

 (…) Ἡ ἁφήγηση εἶναι ἡ ἐκ νέου εἰσαγωγὴ στὴν ὕπαρξη. Δὲν εἶναι χαμένος χρόνος, ἀλλά προσδοκία ἀναστημένου χρόνου. (…)» (σελ. 159)

3. Μια μεγάλη αλήθεια με διαχρονικό πεδίο εφαρμογής:

«(…) Ἡ δική μας παρακμὴ δὲν ἔχει τίποτα τὸ μνημειῶδες (…)» (σελ. 190)

4. Περί ακηδίας:

«(…) Ἀκηδία σημαίνει πὼς εἶμαι τὸ ὑποκείμενο, μαζὶ καὶ τὸ ἀντικείμενο μιᾶς εγκατάλειψης(…)»

(σελ. 236)

Κλείνουμε το σύντομο σημείωμα μας με την αναφορά του συγγραφέα στους δια Χριστόν σαλούς. Νομίζω ότι το απόσπασμα που ακολουθεί είναι ό, τι καλύτερο έχει γραφτεί σχετικώς:«(…) Ὅμως ἡ σαλότητα εἶναι δύσκολο πράγμα, δὲν εἶναι ἀστεῖο. Μακάρι νὰ εἶχα τέτοια δύναμη∙ τὴ δύναμη νὰ σηκώνω βουνά. Γιατὶ πιὸ εὔκολα σηκώνεις στὰ χέρια ἕνα βουνό, παρὰ τὸν σκοτωμένο ἑαυτό σου. Γιατὶ αὐτὸ κάνουν οἱ κατὰ Χριστόν σαλοί∙ σκοτώνουν σὲ κάθε τους βῆμα τὸ ἔλλογο ἐγώ τους, χωρὶς νὰ χάνουν τὰ λογικά τους. Ἀπὸ τρελὸ ἔρωτα γιὰ τὸν Χριστό. Ἀδειάζουν ἀπ’ τὰ πάντα, ἀκόμα καὶ ἀπὸ τὴν ἀσφάλεια τῆς λογικῆς, γιὰ νὰ κάνουν χῶρο μέσα τους γιὰ τὴν αγάπη.(…)» (σελ. 278-279).

Αντέχετε;

Ηράκλειο Κρήτης, 27-28 Οκτωβρίου 2023

Γ. Μ. Βαρδαβάς

Τάκης Παυλοστάθης, Ποιήματα και Πεζά (1964-1999)

Τάκης Παυλοστάθης, Ποιήματα και Πεζά 1964-1999, εκδόσεις Νεφέλη, επιμέλεια: Δημήτρης Αρμάος, Αθήνα 2006, ISBN: 978-960-211-805-4.

 

ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΠΟΛΗ

Παλιὸ σκιερὸ ψηλοτάβανο μαγαζὶ

κάτω ἀπ’ τὸν κατακόρυφο ἥλιο.

Σὰ νὰ ἔχουν φυτέψει (ἤ θάψει) πλατάνια

δροσερὰ ἀπὸ αἰῶνες μέσα στοὺς τοίχους

κάπου μιὰ πηγὴ νὰ ὑπάρχει

κι ἔρχονται πολλοὶ κατὰ τὶς δώδεκα

τὸ μεσημέρι γιὰ νερὸ

φεύγοντας μὲ μιὰ ἐφημερίδα στὸ χέρι.

 

Τάκης Παυλοστάθης, Ποιήματα και Πεζά 1964-1999, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2006, σελ. 106.

Αφορισμός πολιτικός

φωτογραφία: Λουκάς Βασιλικός   / https://lukasvasilikos.com/

Ο αβδηριτισμός που εκπορεύεται από την αποθέωση ενός απολύτως ναρκισσιστικού οπορτουνισμού είναι, τω όντι, απερινόητος.

Ηράκλειο Κρήτης, 6 Οκτωβρίου 2023

Γ. Μ. Βαρδαβάς

 

[πηγή]

Δημήτρης Περοδασκαλάκης, Η τράπεζα

Δημήτρης Περοδασκαλάκης, Μες στο λευκό και μες στο μαύρο, εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 2005, ISBN: 978-960-336-104-6.

Η ΤΡΑΠΕΖΑ

Ξέρεις πολλά.

Μα ν’ αγνοείς την τράπεζα των λουλουδιών

το επιτόκιο τους το υψηλότατο;

Εκτός κι αν είσαι αλλεργικός στην άνοιξη

και το χρηματιστήριό της.

Δημήτρης Περοδασκαλάκης, Μες στο λευκό και μες στο μαύρο, εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 2005, σελ.10.

Παρουσίαση του βιβλίου «Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων» του Νικόλα Σεβαστάκη την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου 2023 στη Θεσσαλονίκη

Η τραγικότητα της ζωής και του θανάτου [Για το βιβλίο του Μιχάλη Αλμπάτη «Και οι νεκροί ας θάψουν τους νεκρούς τους»]

Μιχάλης Αλμπάτης,  Και οι νεκροί ας θάψουν τους νεκρούς τους, εκδόσεις Νήσος, Αθήνα 2022, ISBN: 978-960-589-157-2.

«Εμείς, θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς τους νεκρούς;» διερωτάται ο R. M. Rilke στις Ελεγείες του Duino.

Ο Μιχάλης Αλμπάτης ξεδιπλώνει το συγγραφικό του τάλαντο σε ένα εκτεταμένο μυθιστόρημα σχεδόν 500 σελίδων. Η ιδέα του έργου εξαιρετική: Ο δεκαπεντάχρονος Φανούρης ανακαλύπτει ότι έχει το σπάνιο χάρισμα να συνομιλεί με τους νεκρούς και να μεταφέρει τις επιθυμίες τους. Με το θείο του θα ξεκινήσουν ένα ταξίδι στα γύρω χωριά, όπου ο Φανούρης θα εκδηλώσει δημοσίως το χάρισμα του (φυσικά με το αζημίωτο) για να καταλήξουν στην πόλη του Ηρακλείου. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα απότομης, θα λέγαμε, ενηλικίωσης. Ο Αλμπάτης συνδυάζει επιτυχημένα πολλούς και ετερόκλητους τρόπους αφήγησης (γκροτέσκο, κωμικό, τραγικό, θρίλερ, αστυνομικό κλπ). Ο συγγραφέας φαίνεται να γνωρίζει καλά τη νοοτροπία της Κρήτης κατά τη δεκαετία του ’50 καθώς και πολλές ιστορίες από εκείνη την εποχή. Μια από αυτές τη γνωρίζω κι εγώ από προσωπική εμπειρία. Αναφέρομαι στην ιστορία του πολεμιστή της Μικράς Ασίας, που είχε χαθεί και οι χωριανοί του τον θεωρούσαν νεκρό μέχρι που επέστρεψε στο χωριό του. Αυτό ακριβώς συνέβη και στον προπάππου μου, όπως μου είχε αφηγηθεί ο ίδιος. Τον είχαν για νεκρό, του κάνανε μάλιστα και μνημόσυνα μέχρι που γύρισε στο χωριό του.

Το βιβλίο, παρά την μεγάλη του έκταση, δεν κουράζει καθόλου τον αναγνώστη. Βεβαίως προτιμητέο, νομίζω, θα ήταν να έχει μικρότερη έκταση. Κάποιες παρεκβάσεις είναι στα όρια της βαττολογίας, ενώ υπάρχει ακατανόητα υπερβολική χρήση καλολογικών στοιχείων. Μου φαίνεται, επειδή είμαι συνομήλικος με το συγγραφέα, ότι εδώ υφέρπει μια προβολή της εμμονής των παλιών δασκάλων της δημοτικής εκπαίδευσης με τα καλολογικά στοιχεία, που ήταν ιδιαίτερα έντονη κατά τη δεκαετία του ογδόντα. Σε κάθε περίπτωση, η ευγλωττία και η καλλιέπεια του ύφους δεν συνιστούν μανιέρα. Οι υπόλοιπες υπερβολές (έντονος αντικληρικαλισμός, σουρεαλιστικές και ερωτικές σκηνές) εξυπηρετούν άμεσα ή έμμεσα την πλοκή.
Παρά πάντα ταύτα το έργο διακρίνεται για τη συνοχή του και σε καμία περίπτωση δεν «κάνει κοιλιά».

Θεωρώ ότι η χρήση της κρητικής διαλέκτου θα έπρεπε να ήταν πιο αισθητή και πιο εκτεταμένη. Καταλαβαίνω ωστόσο ότι ο συγγραφέας ήθελε να απευθυνθεί σε ένα ευρύτερο κοινό, πάρα το γεγονός ότι το θέμα του έργου ήταν ακραιφνώς «Κρητικό». Ο συγγραφέας αποφεύγει περίτεχνα δυο συχνές παγίδες που συναντάμε σε ανάλογες περιπτώσεις: τον καζαντζακισμό και τη στείρα ηθογραφία. Συνελόντι ειπείν, πρόκειται για ένα βιβλίο που, παρά τις επιμέρους αδυναμίες του, αξίζει να διαβαστεί.

Γ. Μ. Βαρδαβάς

Παρουσίαση του βιβλίου του Νικόλα Σεβαστάκη «Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων» την Τρίτη 10/10/2023 στην Αθήνα

Ο ΙΑΝΟΣ και οι Eκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ σας προσκαλούν την Τρίτη 10 Οκτωβρίου 2023 στις 20:30 στην παρουσίαση του βιβλίου του Νικόλα Σεβαστάκη Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων.

Ο συγγραφέας θα συνομιλήσει με τους:

Νίκο Δαββέτα, συγγραφέα
Εριφύλη Μαρωνίτη, δημοσιογράφο

Χρίστος Λάσκαρης – Απλώς, μια επιφάνεια

Χρίστος Λάσκαρης, Ποιήματα, εκδόσεις Τύρφη, Θεσσαλονίκη 2022, ΙSBN: 978-618-5540-12-8.

 

Οὔτε εὐτυχισμένος,

οὔτε δυστυχισμένος∙

ἁπλῶς μιὰ ἐπιφάνεια,

ποὺ πάνω της

κάνει τσουλήθρα ὁ χρὀνος.

 

Χρίστος Λάσκαρης, Ποιήματα, εκδόσεις Τύρφη, Θεσσαλονίκη 2022, σελ. 80.