Η μεταδημοκρατική «στροφή προς τα δεξιά»

Κόλιν Κράουτς, Ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού, εκδ. Εκκρεμές, μετάφραση: Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Αθήνα 2014, ISBN: 978-618-5076-05-4.

(…) Το δημοκρατικό καπιταλιστικό σύστημα παύει σταδιακά να στηρίζεται στις αυξήσεις μισθών, στο κράτος πρόνοιας και στη διαχείριση της ζήτησης από την κυβέρνηση, η οποία θεωρούνταν θεμελιώδης για την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης της μάζας των καταναλωτών. Οι βάσεις της ευημερίας μετατοπίστηκαν από τη σοσιαλδημοκρατική φόρμουλα των εργατικών τάξεων που υποστηρίζονται από τις παρεμβάσεις της κυβέρνησης στη νεοφιλελεύθερη συντηρητική φόρμουλα των τραπεζών, των χρηματιστηρίων και των χρηματοπιστωτικών αγορών. Οι απλοί άνθρωποι έπαιξαν το ρόλο τους, όχι ως εργαζόμενοι που επιδιώκουν να βελτιώσουν την κατάσταση τους με τα συνδικάτα, τη νομοθεσία που προστατεύει τα εργατικά δικαιώματα και τα σχήματα κοινωνικής ασφάλειας που χρηματοδοτούνται από το κράτος, αλλά ως  κάτοχοι χρέους  που συμμετέχουν στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτή η θεμελιώδης πολιτική στροφή ήταν βαθύτερη από οποιαδήποτε αλλαγή θα μπορούσαν να επιφέρουν οι εκλογικές εναλλαγές στην κυβέρνηση των κατ’ όνομα σοσιαλδημοκρατικών και των νεοφιλελεύθερων συντηρητικών κομμάτων. Επέβαλε μια θεμελιώδη στροφή προς τα δεξιά σε όλο το πολιτικό φάσμα, καθώς τα συλλογικά και τα ατομικά συμφέροντα καθενός συνδέονται με τις χρηματαγορές, οι οποίες στη λειτουργία τους δρουν πολύ άνισα, παράγοντας ακραίες συγκεντρώσεις πλούτου. (…)

Κόλιν Κράουτς, Ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού, εκδ. Εκκρεμές, μετάφραση: Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Αθήνα 2014, σελ. 167.

Κόλιν Κράουτς, Ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού

 

 

Κόλιν Κράουτς, Ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού, εκδ. Εκκρεμές, μετάφραση: Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Αθήνα 2014, ISBN: 978-618-5076-05-4.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου: 

Η οικονομική κρίση των ετών 2008-2009 φαινόταν να αμφισβητεί θεμελιωδώς τον νεοφιλελευθερισμό, το σώμα εκείνο των ιδεών που αποτελεί την πολιτική ορθοδοξία των πιο προηγμένων οικονομιών τις τελευταίες δεκαετίες. Σε αυτό το σημαντικό νέο βιβλίο ο Colin Crouch υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός θα ξεπεράσει αυτή την πρόκληση. Ο λόγος είναι ότι, αν και φαίνεται ότι αφορά τις ελεύθερες αγορές, στην πράξη ο νεοφιλελευθερισμός ενδιαφέρεται για την κυριαρχία της εταιρείας-γίγαντα στη δημόσια ζωή. Αυτή έχει ενταθεί, αντί να περιοριστεί, από τη χρηματοοικονομική κρίση και από την αποδοχή της ιδέας ότι ορισμένες χρηματοπιστωτικές εταιρείες είναι «πολύ μεγάλες για να καταρρεύσουν». Αν και ο πολιτικός διάλογος ασχολείται ακόμη εν πολλοίς με τις συγκρούσεις ανάμεσα στην αγορά και το κράτος, η επίδραση της εταιρείας και στα δύο είναι πολύ πιο σημαντική σήμερα.

Διάφοροι παράγοντες μας έχουν οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση:
• η άσκηση επιρροής από τις εταιρείες («lobbying»), οι δωρεές των οποίων γίνονται όλο και πιο σημαντικές για πολιτικούς και κόμματα που κυνηγάνε το χρήμα•
• η αποδυνάμωση ανταγωνιστικών δυνάμεων από εταιρείες που είναι αρκετά μεγάλες ώστε να διαμορφώνουν τις αγορές και να κυριαρχούν σε αυτές•
• ο έλεγχος στην κρατική πολιτική που ασκούν εταιρείες οι οποίες έχουν συνάψει συμβόλαια παροχής δημόσιων υπηρεσιών και διατηρούν έτσι ιδιαίτερες σχέσεις με την κυβέρνηση•
• η πρωτοβουλία στο πεδίο της ηθικής που έχουν αναλάβει εταιρείες οι οποίες διαμορφώνουν τις δικές τους ατζέντες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.

Η δημοκρατική πολιτική ζωή και η ελεύθερη αγορά αποδυναμώνονται και οι δύο από τις εν λόγω διαδικασίες, αλλά αυτές είναι εν πολλοίς αναπόφευκτες και όχι πάντα επιβλαβείς. Η ελπίδα για το μέλλον δεν βρίσκεται, λοιπόν, στην εξάλειψή τους ώστε να εγκαθιδρυθεί είτε μια οικονομία καθαρών αγορών είτε μια σοσιαλιστική κοινωνία. Βρίσκεται στην πλήρη υπαγωγή της εταιρείας-γίγαντα στον πολιτικό διάλογο και την αντιπαράθεση.

[update 18-10-2014]  Αποσπάσματα από το βιβλίο:

Ι

(…)όταν οι αρχές της αγοράς αναγορεύονται σε βασικό κριτήριο για όλους σχεδόν τους θεσμούς, όπως συμβαίνει όταν κυριαρχούν οι νεοφιλελεύθερες ιδέες, η αηθικότητα εξαπλώνεται παντού στην κοινωνική ζωή.(…)

Κόλιν Κράουτς, Ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού, εκδ. Εκκρεμές, μετάφραση: Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Αθήνα 2014, σελ. 47.

ΙΙ

(…) Σε μια ελεύθερη οικονομία είναι πολύ δύσκολο να εμποδίσει κανείς τον οικονομικό πλούτο να μετατραπεί σε πολιτική επιρροή.(…) Δυστυχώς, η δημοκρατία και η οικονομία της αγοράς όχι απλώς δεν ορθώνουν φραγμούς στην πολιτική εξουσία των πλουσίων, όπως επιδιώκει η καθεμία τους με διαφορετικό τρόπο, αλλά και οι δυο καθιστούν το πρόβλημα ανεπίλυτο. Η μαζική δημοκρατία απαιτεί τεράστιους πόρους για την κινητοποίηση της κοινής γνώμης∙ οι γνώμες μπορεί να είναι οι γνώμες των πολλών, αλλά οι πόροι για την κινητοποίηση τους ανήκουν κυρίως στους λίγους πλούσιους.(…) Η οικονομική εξουσία και ο οικονομικός πλούτος είναι αμοιβαία μετατρέψιμα νομίσματα. Αυτός είναι ένας ακόμη τρόπος με τον οποίο μπορούν να αυξηθούν οι ανισότητες στις κοινωνίες της αγοράς. (…)

Κόλιν Κράουτς, Ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού, εκδ. Εκκρεμές, μετάφραση: Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Αθήνα 2014, σελ. 75-76 (αποσπάσματα).

Μια πικρή διαπίστωση του Κόλιν Κράουτς για τις «Αγορές» στη μεταδημοκρατία

Colin Crouch, Μεταδημοκρατία, εισαγωγή-μετάφραση:Αλέξανδρος Κιουπκιολής,εκδ. Εκκρεμές, Αθήνα 2006, ISBN 960-7651-51-0.

(…) Μια από τις κυριότερες πολιτικές επιδιώξεις των εταιρικών ολιγαρχιών είναι αναμφίβολα η ήττα του αγώνα υπέρ της ισότητας.

Colin Crouch, Μεταδημοκρατία, εισαγωγή-μετάφραση:Αλέξανδρος Κιουπκιολής,εκδ. Εκκρεμές, Αθήνα 2006,σελ.116.

 

Κόλιν Κράουτς,Μεταδημοκρατία

Colin Crouch, Μεταδημοκρατία, εισαγωγή-μετάφραση:Αλέξανδρος Κιουπκιολής,εκδ. Εκκρεμές, Αθήνα 2006, ISBN 960-7651-51-0.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Η Μεταδημοκρατία είναι ένα έργο πολεμικής που ξεφεύγει από τα γνωστά παράπονα για τα ελλείμματα της δημοκρατίας μας και διερευνά τις βαθύτερες κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις που εξηγούν τη σύγχρονη δυσανεξία. Ο Colin Crouch υποστηρίζει ότι η παρακμή των κοινωνικών τάξεων που κατέστησαν δυνατή μια ενεργό και κριτική μαζική πολιτική συνδυάστηκε με την άνοδο του παγκόσμιου καπιταλισμού και δημιούργησε ως αποτέλεσμα μια αυτοαναφορική πολιτική τάξη, η οποία ασχολείται περισσότερο με την ανάπτυξη των δεσμών με τα πλούσια επιχειρηματικά συμφέροντα παρά με την εφαρμογή πολιτικών προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στις ανησυχίες των απλών ανθρώπων. Δείχνει ότι στην αυγή του εικοστού πρώτου αιώνα η πολιτική μας γυρίζει πίσω, από ορισμένες απόψεις, στον κόσμο που ξέραμε πολύ πριν τις αρχές του εικοστού αιώνα, όταν η πολιτική ήταν ένα παιχνίδι εξουσίας ανάμεσα σε ολιγαρχικές ομάδες. Ο Crouch, ωστόσο, ισχυρίζεται ότι η εμπειρία του εικοστού αιώνα διατηρείται στην επιφάνεια και μας υπενθυμίζει τις δυνατότητες που υπάρχουν για την αναζωογόνηση της πολιτικής. Το συναρπαστικό αυτό βιβλίο θα αποτελέσει μια πρόκληση για όλους όσοι διατείνονται ότι οι προηγούμενες κοινωνίες έχουν κατορθώσει να πραγματοποιήσουν τον καλύτερο δυνατό κόσμο της δημοκρατίας, και θα είναι απαραίτητα ανάγνωσμα για οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να κατανοήσει τη μορφή της πολιτικής στον εικοστό πρώτο αιώνα.

Απόσπασμα από τη σελ. 78 του βιβλίου:

(…) Σε ορισμένα επίπεδα, οι μεταδημοκρατικές μεταλλάξεις μάς οδηγούν ένα βήμα πέρα από τη δημοκρατία πρός μια μορφή πολιτικής σχέσης που επιτρέπει μεγαλύτερη ευελιξία απ’ ότι οι ανελαστικοί συμβιβασμοί των μέσων του αιώνα. Σε κάποιο βαθμό έχουμε αχθεί πέρα από την ιδέα της λαϊκής κυριαρχίας πρός μια αμφισβήτηση της ίδιας της ιδέας της κυριαρχίας. Το γεγονός αυτό αντανακλάται στις αλλαγές των ισορροπιών που παρατηρούνται στις συμπεριφορές και τα δικαιώματα του πολίτη: την υποχώρηση του σεβασμού και της υποτακτικότητας στην κυβέρνηση, που είναι ιδιαίτερα εμφανής στον τρόπο που αντιμετωπίζουν την πολιτική τα μέσα ενημέρωσης ∙ την επιμονή στην απόλυτη διαφάνεια των κυβερνητικών χειρισμών ∙ την εξομοίωση των πολιτικών με τους καταστηματάρχες, που προσπαθούν εναγωνίως να ανακαλύψουν τις επιθυμίες των «πελατών» τους για να μη χάσουν την πελατεία τους.(…)

Colin Crouch, Μεταδημοκρατία, εισαγωγή-μετάφραση:Αλέξανδρος Κιουπκιολής, εκδ. Εκκρεμές, Αθήνα 2006,σελ. 78.

Διαβάστε επίσης:

Φώτης Τερζάκης, Δημοκρατία ή καπιταλισμός; Το θανάσιμο δίλημμα (Ελευθεροτυπία 23-12-2010)