J. Butler, [Επιτελεστικότητα, επισφάλεια και ενσώματος λαός]

Συλλογικό, Τι είναι λαός; εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας, Αθήνα 2014, ISBN: 978-618-5118-00-6.

Από το οπισθόφυλλο: 

Λαός – μια λέξη που υποδηλώνει την εξαφάνιση του υπαρκτού κράτους; Λαϊκός – ένα επίθετο μέσω του οποίου οι κυριαρχούμενοι αποδέχονται τις πιο δυσμενείς συνθήκες για την ίδια τους τη γλώσσα;  «Εμείς, ο Λαός» – μια επιτελεστική εκφορά με την οποία συγκροτούνται ως λαός τα σώματα που συνενώνονται στον δρόμο; Όχι ένας λαός, αλλά λαοί που συνυπάρχουν; Συσχετισμός δύναμης, μια ιστορία συσχετισμού δυνάμεων; Και ο λαϊκισμός, ένα σχήμα που κατασκευάζεται με τη μείξη μιας ικανότητας -της γυμνής δύναμης του μεγάλου αριθμού- και μιας ανικανότητας – της αδαημοσύνης που αποδίδεται στον ίδιο αυτό μεγάλο αριθμό;

Ο Alain Badiou, ο Pierre Bourdieu, η Judith Butler, ο Georges Didi-Huberman, ο Sadri Khiari και ο Jacques Ranciere φωτίζουν σ’ αυτό το βιβλίο μερικές από τις όψεις του λαού. Διαφορετικές προσεγγίσεις, σίγουρα, που έχουν όμως ένα κοινό σημείο, παρά την πολυσημία της λέξης και την πολυσθένεια της ιδέας: ότι τοποθετούν χωρίς δισταγμό τον λαό στο πλευρό της χειραφέτησης.

Απόσπασμα από το βιβλίο:

J. Butler, » Εμείς,  ο λαός» : Σκέψεις για την ελευθερία της συνάθροισης

 (…) Η επιτελεστική θέσπιση του «Εμείς, ο λαός» συμβαίνει πριν από κάθε φώνηση αυτής της συγκεκριμένης φράσης. Η φράση είναι ενσώματη πριν εκφωνηθεί, και παραμένει ενσώματη και αφού εκφωνηθεί. Η φράση δεν μπορεί να εννοηθεί χωριστά από την ενσάρκωση της. (…)

Ο ενσώματος χαρακτήρας του λαού αποδεικνύεται πολύ σημαντικός σε ό, τι αφορά τα είδη των αιτημάτων που διατυπώνονται. Όταν, για παράδειγμα, ο πλούτος συγκεντρώνεται στο 2% του πληθυσμού και ολοένα περισσότεροι άνθρωποι χάνουν τα σπίτια τους και τις δουλειές τους, τότε ο λαός προφανώς διαιρείται ταξικά, και η οικονομική εξουσία κατανέμεται με τρόπους ριζικά άνισους. Όταν όσοι έρχονται αντιμέτωποι με ραγδαίες προοπτικές επισφάλειας βγαίνουν στους δρόμους και ξεκινούν τη διεκδίκηση τους με το «εμείς, ο λαός», ισχυρίζονται ότι αυτοί, όσοι εμφανίζονται και μιλούν εκεί, ορίζονται ως «ο λαός». Εργάζονται ενάντια στη  λήθη. Η φράση δεν σημαίνει ότι όσοι κερδίζουν δεν είναι » ο λαός», και δεν υποδηλώνει αναγκαστικά μια απλή έννοια συμπερίληψης: «είμαστε και εμείς ο λαός». Δηλώνει μάλλον μια μορφή ισότητας μπροστά στην αυξανόμενη ανισότητα, κι αυτό δεν το κάνει προφέροντας απλώς τη συγκεκριμένη φράση, αλλά ενσαρκώνοντας την ισότητα σε όποιο βαθμό αποδεικνύεται δυνατό, συγκροτώντας μια συνέλευση του λαού με όρους ισότητας. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι διεκδικούν την ισότητα εν μέσω ανισότητας, κι αυτό είναι ανώφελο και άχρηστο, καθώς η πράξη τους δεν είναι παρά συμβολική, ενώ η αληθινή οικονομική ισότητα συνεχίζει να γίνεται ολοένα πιο μακρινή για εκείνους που βλέπουν τα χρέη τους να φτάνουν σε αστρονομικά ποσά και τις πιθανότητες τους να βρουν δουλειά να εξαφανίζονται. Κι ωστόσο, φαίνεται πως η ενσάρκωση της ισότητας στις πρακτικές της συνέλευσης, η επιμονή στην αλληλεξάρτηση, το από κοινού κατειλημμένο έδαφος, όλα αρχίζουν να φέρνουν στον κόσμο μια εκδοχή της ισότητας που χάνεται γοργά σε άλλα μέρη. Το ζητούμενο δεν είναι να θεωρηθεί το σώμα απλώς σαν ένα όργανο για τη διατύπωση μιας πολιτικής διεκδίκησης, αλλά να αφεθεί το σώμα αυτό, η πολλαπλότητα των σωμάτων, να γίνει η προϋπόθεση κάθε μελλοντικής πολιτικής διεκδίκησης. (…)

Συλλογικό, Τι είναι λαός; εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας, Αθήνα 2014, σελ. 61-62 (αποσπάσματα)

Judith Butler, Επιτελεστικότητα και επισφάλεια

Επιτελεστικότητα και επισφάλεια: Η Τζούντιθ Μπάλτερ στην Αθήνα, επιμέλεια: Αθηνά Αθανασίου, εκδόσεις Νήσος, σειρά: Πολιτείες, Αθήνα 2011, ISBN 978-960-9535-25-0.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Η έκδοση αυτή αποτυπώνει το γεγονός της επίσκεψης της Τζούντιθ Μπάτλερ στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο του 2009. Είναι ένα μνημονικό αποτύπωμα μιας συνάντησης που άφησε πολλαπλά ίχνη – θεωρητικά και πολιτικά· ενός συμβάντος που παρήγαγε συμβάντα, σηματοδοτώντας πώς αυτό που «συμβαίνει» ασκεί αλλά ταυτόχρονα εκθέτει και υπερβαίνει την ισχύ της επιτελεστικότητας.

           Η έλευση της Τζουντιθ Μπάτλερ στην Αθήνα συνέπεσε χρονικά με μια σημαίνουσα καμπή στο έργο της, η οποία θα μπορούσε να συνοψιστεί σε μια συστηματική επεξεργασία των θεωρητικών και πολιτικών δεσμών ανάμεσα αφενός στην επιτελεστικότητα ως πάντοτε επισφαλή, τελετουργική και τελεστική παράθεση του κοινωνικά διανοητού και των κανόνων που το διέπουν, η οποία ενέχει τη δυνατότητα απαγκίστρωσης από τα κανονιστικά συμφραζόμενα, και αφετέρου την επισφάλεια ως γενικευμένη αλλά και ιεραρχικά επιμερισμένη συνθήκη επιτέλεσης της κοινωνικής τρωτότητας. Οι διαλέξεις της Αθήνας έφεραν το στίγμα της συνύφανσης ανάμεσα στον επισφαλή χαρακτήρα της επιτελεστικότητας και την επιτελεστική χροιά της επισφάλειας· μιας συνύφανσης που αφορά τις νόρμες του φύλου, της σεξουαλικότητας, του πολέμου, της φτώχειας, της νεοαποικιακής κυριαρχίας, του εθνικισμού, του ρατσισμού και της ομοφοβίας.

Απόσπασμα από τη διάλεξη της J. Butler «Από την επιτελεστικότητα στην επισφάλεια»   (Πάντειο Πανεπιστήμιο, Δεκέμβριος 2009) :

[σελ. 65] Πως γίνεται λοιπόν και ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφερόμαστε, ο τρόπος με τον οποίο εξειδικεύουμε τις μορφές ύπαρξης μας – αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε πεδίο της αποκλειστικότητας- τοποθετείται σε μια σφαίρα σχεσιακότητας χωρίς την οποία δεν μπορούμε να εμμείνουμε στο Είναι μας; Δεν φτιάχνουμε τον εαυτό μας από μόνοι μας, ούτε και είμαστε πλήρως καθορισμένοι.  Παλεύουμε όμως για να υπάρξουμε και να εμμείνουμε στο Είναι μας μέσα σε σχήματα αναγνωρισιμότητας τα οποία δεν λαμβάνουν πάντοτε επαρκώς υπόψη τη σφαίρα αλληλεξάρτησης μέσα στην οποία ζούμε.

Επιτρέψτε μου να δώσω ένα παράδειγμα που συνδέει άμεσα το ζήτημα της επιτελεστικότητας με εκείνο της επισφάλειας. Ίσως κάποιοι να γνωρίζετε ότι, το Μάιο του 2006, παράνομοι μετανάστες βγήκαν στους δρόμους τους Λος Άντζελες και άρχισαν να τραγουδούν τον εθνικό ύμνο των Ηνωμένων Πολιτειών. Για την ακρίβεια, τραγούδησαν τον εθνικό ύμνο των Ηνωμένων Πολιτειών στα αγγλικά και στα ισπανικά, ενώ μια ισπανική εκδοχή κυκλοφόρησε ευρέως στο διαδίκτυο. Επίσης, τραγούδησαν και τον εθνικό ύμνο του Μεξικού, ενώ κάποιες φορές τραγουδούσαν τον έναν ύμνο αμέσως μετά τον άλλο. Τι είδους δημόσια επιτέλεση έκαναν αυτοί τραγουδώντας έτσι στο δρόμο; Στόχος τους ήταν να απευθυνθούν στην κυβέρνηση και να της ζητήσουν να τους επιτρέψουν να γίνουν πολίτες. Τι δηλώνει όμως ο τρόπος με τον οποίο τέλεσαν αυτή την απεύθυνση; Και, επιπλέον, τι είδος επιτελεστικής άσκησης ήταν αυτό το τραγούδισμα;

Οι άνθρωποι αυτοί ασκούσαν το δικαίωμα του συνέρχεσθαι χωρίς να έχουν αυτό το δικαίωμα. Το δικαίωμα αυτό ανήκει στους πολίτες. Έτσι, διεκδικούσαν ένα δικαίωμα που δεν είχαν, προκειμένου να επιχειρηματολογήσουν δημοσίως ότι θα έπρεπε να έχουν το ίδιο αυτό  δικαίωμα. Προφανώς όμως δεν είναι απαραίτητο να έχουν προηγουμένως το δικαίωμα προκειμένου να επιχειρηματολογήσουν ότι θα έπρεπε να έχουν αυτό το δικαίωμα. Ευτυχώς δεν συνελήφθησαν, αν και θα μπορούσαν να έχουν συλληφθεί. Ως επί [σελ.66] το πλείστον οι παράνομοι μετανάστες μένουν μακριά από καταστάσεις στις οποίες μπορεί να συλληφθούν, να φυλακιστούν και να απελαθούν. Αυτή τη φορά, όμως, έκαναν μια εξαιρετικά δημόσια εμφάνιση, ασκώντας ένα δικαίωμα που ανήκει στους πολίτες ακριβώς επειδή οι ίδιοι δεν το έχουν […]

Επιτελεστικότητα και επισφάλεια: Η Τζούντιθ Μπάλτερ στην Αθήνα, επιμέλεια: Αθηνά Αθανασίου, εκδόσεις Νήσος, Αθήνα 2011, σελ. 65-66 (αποσπάσματα).

[Ολόκληρη η διάλεξη περιλαμβάνεται στις σελ. 59-80 του βιβλίου. Το βίντεο της διάλεξης με ελληνικούς υπότιτλους μπορείτε να το δείτε εδώ].