Ο John Gray για τη σύζευξη αθεϊσμού και ψευδοεπιστήμης στον Ρ. Ντόκινς

John Gray, Επτά τύποι αθεϊσμού, μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος, εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2019,ISBN: 978-618-5077-43-3.

(…) Εάν η λατρεία της επιστήμης του Κοντ δημιούργησε κατά τον 19ο αιώνα ένα υποκατάστατο θρησκείας μαζί με την ψευδοεπιστήμη της φρενολογίας, ο Ντόκινς και οι οπαδοί του έχουν διανθίσει το δαρβινισμό με την ψευδοεπιστήμη των μιμιδίων – δηλαδή τις μονάδες πληροφορίας που ανταγωνίζονται για την επιβίωση σε μια διαδικασία φυσικής επιλογής σαν αυτή που λειτουργεί στα γονίδια. Όμως τα μιμίδια δεν είναι φυσικές οντότητες, όπως τα γονίδια. Δεν έχει βρεθεί κανείς μηχανισμός μέσω του οποίου τα μιμίδια θα μπορούσαν να αντιγράφουν τον εαυτό τους και να μεταδίδονται εντός ενός πολιτισμού ή μεταξύ πολιτισμών. Χωρίς κάποια μονάδα ή μηχανισμό επιλογής, η θεωρία των μιμιδίων δεν είναι καν θεωρία. (…)

(…) Τα μιμίδια είναι σαν τα λογικά άτομα του Βίτγκενσταϊν, θεωρητικές κατασκευές για τις όποιες δεν υπάρχει κανένα πειστικό παράδειγμα. (…) Ανυπόστατα σαν το φλόγιστο, τα μιμίδια εισάγονται ως έννοια με μοναδικό στόχο να στηρίξουν την ιδέα ότι η εξέλιξη εξηγεί τα πάντα.

Κάθε φορά που ο αθεϊσμός εμφανίστηκε ως οργανωμένο κίνημα στη νεωτερική εποχή, πάντοτε συμμάχησε με την ψευδοεπιστήμη. (…)

John Gray, Επτά τύποι αθεϊσμού, μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος, εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2019, σελ. 33-35 (απόσπασμα)

«Η ψυχή της μαριονέτας»: το νέο βιβλίο του John Gray

John Gray, Η ψυχή της μαριονέτας: Μια σύντομη έρευνα για την ανθρώπινη ελευθερία, μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος, εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2018, ISBN: 978-618-5077-26-6. 

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Ο John Gray επιτίθεται στην εμμονή του νεωτερικού κόσμου σε έναν ουτοπικό τρόπο σκέψης και τις τραγικά ελπιδοφόρες ψευδαισθήσεις της αλαζονικής εποχής μας. Αντλώντας παραδείγματα από ένα ευρύ φάσμα λογοτεχνικών, φιλοσοφικών και άλλων πηγών (από τον Κλάιστ και τον Μπένθαμ, τον Λεοπάρντι και τον Ντικ, τον Ντεμπόρ και τον Μπόρχες μέχρι τους Αζτέκους και την κυβοργική οικονομία), συνθέτει ένα ποιητικό επιχείρημα για την ανθρώπινη ελευθερία. Αποφεύγοντας τη συνηθισμένη άποψη, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος δεν έχει ελεύθερη βούληση επειδή είναι μια μαριονέτα που δεν αντιλαμβάνεται τα νήματα που την κινούν, υποστηρίζει πως δεν είμαστε ελεύθεροι επειδή ακριβώς δεν είμαστε πλήρως μαριονέτες: είμαστε καταδικασμένοι από ένα είδος αυτεπίγνωσης, που μας παρακινεί να αναζητούμε μια κατάσταση κατά την οποία λανθασμένα πιστεύουμε πως μπορούμε να υπερβαίνουμε τους περιορισμούς μας, να ελέγχουμε το περιβάλλον και την εξέλιξή μας. Όσο αυξάνουμε τη γνώση μας, τόσο περισσότερο συνειδητοποιούμε πως είμαστε το αποτέλεσμα ασύνειδων δυνάμεων και βιολογικών παρορμήσεων που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Άραγε εμείς οι άνθρωποι θέλουμε να έχουμε περισσότερες επιλογές στη ζωή μας, αναρωτιέται ο John Gray, ή μήπως, όπως οι μαριονέτες που ο Χάινριχ φον Κλάιστ θαύμαζε για τον αλλόκοτο αυθορμητισμό τους, ονειρευόμαστε να απελευθερωθούμε εντελώς από το βάρος της επιλογής;

[update 9/2/2018] Μικρό απόσπασμα από τη σελίδα 150 του βιβλίου:

[…] Η πίστη πως κάποια μυστική ομάδα κατευθύνει την πορεία των γεγονότων συνιστά μια μορφή ανθρωπομορφισμού – ένας τρόπος να εντοπίζει κανείς δρώντες στην εντροπία της ιστορίας. Εάν κάποιος κινεί τα νήματα πίσω από τη σκηνή, τότε το ανθρώπινο δράμα έχει νόημα. […]

John Gray, Η ψυχή της μαριονέτας: Μια σύντομη έρευνα για την ανθρώπινη ελευθερία, μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος, εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2018, σελ. 150 (απόσπασμα)

John Gray, Η σιωπή των ζώων

John Gray, Η σιωπή των ζώων: Για την πρόοδο και άλλους νεωτερικούς μύθους, μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος, εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2013, ISBN 978-618-5077-00-6.

Την προηγούμενη Τρίτη 19 Νοεμβρίου κυκλοφόρησε στα βιβλιοπωλεία το νέο βιβλίο του John Gray με τίτλο Η σιωπή των ζώων. Σε κάπως διαφορετικό ύφος  απ’ αυτό που τον έχουμε συνηθίσει ο Gray αναπτύσσει όψεις της προβληματικής του που είχε επεξεργαστεί και στα Αχυρένια σκυλιά. Στο νέο του πόνημα επικαλείται τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία αλλά και ετερόκλητα ιστορικά στοιχεία και φτάνει σε μια μοναδική σύνθεση. Το βιβλίο διαβάζεται απνευστί. Μπορείτε να ανατρέξετε (για του λόγου το αληθές) στην προδημοσίευση του κεφαλαίου «Οι αλχημιστές της χρηματοπιστωτικής οικονομίας» (σελ. 71- 76), στην εφημερίδα των Συντακτών.

Αποσπάσματα από το βιβλίο:

Ι

Στο τέλος του περασμένου αιώνα εγκαθιδρύθηκε ένας νέος τύπος πολιτικής οικονομίας. Στο παρελθόν ο καπιταλισμός είχε αναγνωρίσει τον κίνδυνο του χρέους. Οι τράπεζες περιόριζαν τα δάνεια ώστε η οικονομία να μη βασίζεται στον υπέρμετρο δανεισμό. Σύμφωνα με τον νέο καπιταλισμό, το χρέος δημιουργεί πλούτο: δάνεισε αρκετά χρήματα σε αρκετούς ανθρώπους και σύντομα όλοι θα είναι πλούσιοι.

Ο πραγματικός πλούτος είναι φυσικός και εγγενώς πεπερασμένος, και καθώς αποτελείται από πράγματα που αναλώνονται ή φθείρονται, ο χρόνος τον μειώνει. Το χρέος είναι δυνητικά απεριόριστο, τρέφεται με την ίδια του τη σάρκα και αυξάνεται μέχρι το σημείο που δεν μπορεί να αποπληρωθεί. Ο άυλος πλούτος που δημιούργησε ο νέος καπιταλισμός ήταν επίσης δυνητικά απεριόριστος. Η πρακτική της προσφοράς ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου, δανείων που δεν θα μπορούσαν ποτέ να αποπληρωθούν με το εισόδημα των δανειζομένων, έχει περιγραφεί ως αρπακτικός δανεισμός. Από μια άποψη, όντως ήταν. Αν οι τιμές των κατοικιών εξακολουθούσαν να ανεβαίνουν, οι δανειζόμενοι ήταν καταδικασμένοι να αθετήσουν τις υποχρεώσεις τους. Οι μόνες ξεκάθαρα ωφελημένες ήταν οι τράπεζες, που είχαν την άδεια να δίνουν δάνεια για τα οποία γνώριζαν πως δεν επρόκειτο να αποπληρωθούν.(…)

John Gray, Η σιωπή των ζώων: Για την πρόοδο και άλλους νεωτερικούς μύθους,  εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2013, σελ. 71-72.

***

ΙΙ

Μεταξύ των πολλών πλεονεκτημάτων που έχει η πίστη στην πρόοδο, το σημαντικότερο είναι ότι αποτρέπει την υπερβολική αυτογνωσία.

John Gray, Η σιωπή των ζώων: Για την πρόοδο και άλλους νεωτερικούς μύθους,  εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2013, σελ. 16.

***

ΙΙΙ

(…)Ενώ οι εργατικές τάξεις χάνουν τη δουλειά τους, οι μεσαίες τάξεις μετατρέπονται σε ένα νέο προλεταριάτο. Το τελικό αποτέλεσμα της οικονομικής έκρηξης είναι η διάβρωση των αποταμιεύσεων και η διάλυση των επαγγελμάτων.(…)

John Gray, Η σιωπή των ζώων: Για την πρόοδο και άλλους νεωτερικούς μύθους,  εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2013,σελ. 73.

Μια πικρή (κυνική σχεδόν) διαπίστωση του John Gray για τη μεσαία τάξη

John Gray, Αχυρένια σκυλιά: Σκέψεις για τους ανθρώπους και άλλα ζώα, μετάφραση Γιώργος Λαμπράκος, εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2008, ISBN: 978-960-89426-4-6.

Η μεσαία τάξη συνιστά μια πολυτέλεια την οποία ο καπιταλισμός δεν είναι πια σε θέση να πληρώνει.

John Gray, Αχυρένια σκυλιά, εκδ. Οκτώ, σελ.194.

Update 15-10-2011:

Διαβάστε το ενδιαφέρον άρθρο του Ν.Γ.Ξυδάκη «Η πολυτέλεια της μεσαίας τάξης» (Καθημερινή, 15-10-2011) . Κλίκ εδώ.

O John Gray για τη χριστιανική προέλευση του κοσμικού ανθρωπισμού και την πίστη στην πρόοδο

John Gray, Αχυρένια σκυλιά: Σκέψεις για τους ανθρώπους και άλλα ζώα, μετάφραση Γιώργος Λαμπράκος, εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2008, ISBN: 978-960-89426-4-6.

(…)Οι σύγχρονοι φιλόσοφοι καυχώνται ότι είναι αδαείς όσον αφορά τη θεολογία. Εξαιτίας αυτού σπάνια κατανοείται η χριστιανική προέλευση του κοσμικού ανθρωπισμού.

Εντούτοις, αυτή ήταν απολύτως σαφής στους ιδρυτές της. Στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα οι Γάλλοι θετικιστές Ανρι ντε Σεν-Σιμόν και Ογκίστ Κοντ επινόησαν την Θρησκεία της Ανθρωπότητας, το όραμα ενός οικουμενικού πολιτισμού βασισμένου στην επιστήμη, που είναι το πρότυπο για τις πολιτικές θρησκείες τους εικοστού αιώνα. Μέσω του αντίκτυπου τους στον Τζον Στιούαρτ Μιλ κατέστησαν τον φιλελευθερισμό το κοσμικό φρόνημα που είναι σήμερα. Μέσω της βαθιάς επίδρασης που άσκησαν στον Καρλ Μάρξ συνέβαλαν στη διαμόρφωση του «επιστημονικού σοσιαλισμού».

Κατά ειρωνικό τρόπο, ενώ ο Σεν- Σιμόν και ο Κοντ άσκησαν δριμεία κριτική στην οικονομική αρχή του laissez- faire, συνάμα ενέπνευσαν την λατρεία του ύστερου εικοστού αιώνα για την παγκόσμια ελεύθερη αγορά(…)

(…)Ο ανθρωπισμός δεν είναι επιστήμη αλλά θρησκεία – η μεταχριστιανική πίστη ότι οι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν ένα κόσμο καλύτερο από κάθε άλλον στον οποίον έχουν ζήσει μέχρι στιγμής. Στην προχριστιανική Ευρώπη θεωρούνταν δεδομένο ότι το μέλλον θα έμοιαζε με το παρελθόν. Η γνώση μπορεί να αυξανόταν και οι εφευρέσεις να πλήθαιναν, η ηθική όμως θα παρέμενε εν πολλοις η ιδία. Η ιστορία ήταν μια σειρά κύκλων δίχως συνολικό νόημα.

Ενάντια σε αυτήν την παγανιστική άποψη, οι χριστιανοί κατανοούσαν την ιστορία ως μια αφήγηση αμαρτίας και λύτρωσης. Ο ανθρωπισμός είναι ο μετασχηματισμός αυτού του χριστιανικού δόγματος της σωτηρίας σε ένα πρόγραμμα οικουμενικής ανθρώπινης χειραφέτησης.

Η ιδέα της προόδου είναι η κοσμική εκδοχή της χριστιανικής πίστης στη Θεία Πρόνοια. Για αυτό το λόγο η πρόοδος ήταν άγνωστη στους αρχαίους παγανιστές.

Η πίστη στην πρόοδο έχει και άλλη προέλευση. Στην επιστήμη, η αύξηση της γνώσης είναι σωρευτική. Όμως η ανθρώπινη ζωή στο σύνολο της δεν είναι μια σωρευτική δραστηριότητα ‘ ό,τι κερδίζεται σε μια γενιά μπορεί να χαθεί στην επόμενη. Στην επιστήμη, η γνώση είναι ένα αμιγές αγαθό ‘ στην ηθική και στην πολιτική, η γνώση είναι εξίσου καλή και κακή. Η επιστήμη αυξάνει την ανθρώπινη δύναμη- και μεγεθύνει τα ψεγάδια της ανθρώπινης φύσης(…)

(…) Η έννοια της προόδου βασίζεται στην πεποίθηση ότι η αύξηση της γνώσης και η προαγωγή του είδους συμβαδίζουν- αν όχι τώρα, τότε στο απώτερο μέλλον. Ο βιβλικός μύθος της Πτώσης του Ανθρώπου εμπεριέχει την απαγορευμένη αλήθεια. Η γνώση δεν μας απελευθερώνει. Μας αφήνει όπως ήμασταν ανέκαθεν, θύματα κάθε είδους μωρίας(…).

John Gray, Αχυρένια σκυλιά, εκδ. Οκτώ, σελ.15-16.

Δείτε και:

Για την χριστιανική προέλευση του κοσμικού ανθρωπισμού (Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΥ)

Αθεϊσμός, η έσχατη συνέπεια του Χριστιανισμού (Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΥ)

Δ.Κούρτοβικ,Ο πικρός λογαριασμός μιας γλυκιάς αυταπάτης (Τα Νέα, 14-2-2009)

Harry Van Versendaal, Η γνώση δίνει δύναμη, όχι ηθική (Καθημερινή, 20-12-2008)