George Steiner, Περί δυσκολίας, μετάφραση: Νίκος Ρούσσος, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2002,  ISBN:  960-274-537-1.

b66297

 

Απόσπασμα από το τελευταίο δοκίμιο του βιβλίου με τίτλο «Και μετά το βιβλίο, τι;» (1972):

[σελ. 267] […] Σε πολύ μεγάλο βαθμό, τα περισσότερα βιβλία αφορούν προηγούμενα βιβλία. Αυτό ισχύει στο επίπεδο του σημασιολογικού κώδικα: κάθε γραπτό αναφέρεται επίμονα σε προηγούμενα γραπτά. Η σαφής  ή έμμεση μνημόνευση, η νύξη, η αναφορά, αποτελούν ουσιαστικά μέσα προσδιορισμού και εισήγησης. Μέσω αυτού του δυναμισμού της συνεχούς επανάληψης, το παρελθόν αποκτά τη χειροπιαστή του ύπαρξη. Μα η διαδικασία της αναφοράς είναι ακόμα πιο ευρεία. Η γραμματική, το λογοτεχνικό ιδίωμα, το είδος, όπως το σονέτο ή το πεζό μυθιστόρημα ενσωματώνουν την προηγούμενη τυποποίηση της ανθρώπινης εμπειρίας. Οι σκέψεις, τα συναισθήματα, τα γεγονότα όπως καταγράφονται στα βιβλία δεν προκύπτουν ακατέργαστα∙ το σχήμα της έκφρασης μεταφέρει πολύ ισχυρές και περίπλοκες, αν και συχνά «μόνο υποσυνείδητα αισθητές», αξίες και όρια. […]

[…]Η πράξη της γραφής με προορισμό την τυπωμένη σελίδα, σε συνδυασμό με την αναγνωστική ανταπόκριση, είναι [σελ. 268] έντονα «δογματοποιημένη» ή στιλιζαρισμένη, όσο ζωντανή και ανυπότακτη και αν είναι η παρόρμηση  του συγγραφέα. Το παρελθόν τον καταδιώκει∙ η επικρατούσα τάση κινείται μέσα στα όρια των καθιερωμένων δυνατοτήτων. […] 

George Steiner, Περί δυσκολίας, μετάφραση: Νίκος Ρούσσος, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2002, σελ. 267-268 (αποσπάσματα)