Ὀδυσσέας Ἐλύτης, Τὰ δημόσια καὶ τὰ ἰδιωτικὰ (καίριο ἀπόσπασμα)

[…]Τὸ καίριο στὴ ζωὴ αὐτὴ κεῖται πέραν τοῦ ἀτόμου. Μὲ τὴ διαφορὰ ὅτι, ἄν δὲν ὁλοκληρωθεῖ κανεὶς σὰν ἄτομο –κι ὅλα συνωμοτοῦν στὴν ἐποχή μας γι’ αὐτὸ- ἀδυνατεῖ νὰ τὸ ὑπερβεῖ. […]

Ὀδυσσέας Ἐλύτης, Ἐν λευκῷ, ἐκδόσεις Ἴκαρος, πέμπτη ἔκδοση, Ἀθήνα 1999, σελ.367 [Τὸ ἀπόσπασμα εἶναι ἀπὸ τὸ δοκίμιο  Τὰ δημόσια καὶ τὰ ἰδιωτικὰ, ποὺ κυκλοφορεῖ καὶ αὐτοτελῶς ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Ἴκαρος, Ἀθήνα 1990].

Ο Θάνος Λίποβατς για τον αντισημιτισμό

Ακολουθεί μικρό απόσπασμα από το μελέτημα του Θάνου Λίποβατς «Ψυχαναλυτική και πολιτισμική ανάλυση του εθνικοσοσιαλισμού και του αντισημιτισμού», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Σύναξη, τεύχος 125/ Ιανουάριος- Μάρτιος 2013, σελ. 47-55.

(…) Ωστόσο η κύρια αιτία της διαιώνισης του αντισημιτισμού στην νεωτερική εποχή είναι η κυριαρχία μιας οιονεί γνωστικής στάσης απέναντι στα πράγματα, μέσω των εκκοσμικευμένων πολιτικών θρησκειών που αποτελούν οι νεωτερικές ιδεολογίες. Η ιδεολογία της αυτονομίας δίχως τον Θεό τονίζει μεν αρχικά τη σημασία του Νόμου. Όμως συγχρόνως τον υπονομεύει μέσω της άκρατης ατομικιστικής στάσης των αυτόνομων υποκειμένων, καθώς και της κυριαρχίας της ποζιτιβιστικής επιστήμης και της τεχνολογίας, για την οποίαν «τα πάντα είναι δυνατά». Στην ύστερη νεωτερικότητα η ελευθερία του υποκειμένου υπάρχει ενάντια στον ηθικό Νόμο, ως απόλυτη, αμοραλιστική, ηδονιστική στάση. (…)

Θάνος Λίποβατς, «Ψυχαναλυτική και πολιτισμική ανάλυση του εθνικοσοσιαλισμού και του αντισημιτισμού», στο περιοδικό Σύναξη, τεύχος 125/ Ιανουάριος- Μάρτιος 2013, σελ. 47-55  (εδώ: σελ.52, απόσπασμα).

Βιβλία με αναγνωστική προτεραιότητα εντός του καλοκαιριού

Οι βιβλιόφιλοι το ξέρουν καλά: οι «ντάνες» με τα αδιάβαστα συνεχώς μεγαλώνουν. Προσωπικά για το καλοκαίρι σε αναγνωστική προτεραιότητα έχω τα ακόλουθα βιβλία:

1. Emily Dickinson, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά: Ποιήματα και επιστολές, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2013

2. Ανδρέας Εμπειρίκος,Τα χαϊμαλιά του έρωτα και των αρμάτων, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2013

3. Pierre Bettencourt, Τα πλοία βγήκαν σεργιάνι, μετάφραση: Ε. Χ. Γονατάς, εκδόσεις Στιγμή, Αθήνα 2001

4. Κάρολος Τσίζεκ, Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις, εκδόσεις Κίχλη, Αθήνα 2013

5. Wols,Ποιήματα και αφορισμοί:Ακουαρέλλες, σχέδια, φωτογραφίες, μετάφραση: Ε. Χ. Γονατάς,εκδόσεις Στιγμή, Αθήνα 2002

6. Μανόλης Αναγνωστάκης, Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης, εκδόσεις Στιγμή, Αθήνα 1996

7. Μπέρτολτ Μπρεχτ, Μπαλάντα για τη Μαρία: Νέα ποικίλη ωραιοτάτη οκτώηχος, μετάφραση: Γιώργος Κοροπούλης,εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 2006

8. Ράινερ Μαρία Ρίλκε,Η Δευτέρα Παρουσία: Από το σημειωματάριο ενός μοναχού,μετάφραση: Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη, β’ έκδοση, Αθήνα 2012

9. Κώστας Κωστής,Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας: Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους 18ος-21ος αιώνας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2013

10. Βαρλάμ Σαλάμοφ,Ιστορίες από την Κολιμά, εκδ. Ίνδικτος, Αθήνα 2011

Ο Πιέρ Βιντάλ Νακέ για τον ιουδαϊσμό, τον αντισημιτισμό, τον αρνητισμό και το νόμο Γκεσό

Πιερ Βιντάλ – Νακέ, Αγώνας μου, η Ιστορία: συνομιλίες με τον Ντομινίκ Μπουρέλ και την Ελέν Μονσακρέ, μετάφραση: Σοφία Διονυσοπούλου, εκδ. Ολκός, Αθήνα 2007, ISBN:978-960-8154-55-1.

Από το οπισθόφυλλο του κύκνειου άσματος του Πιερ Βιντάλ- Νακέ [1930-2006]:

Ο Πιερ Βιντάλ – Νακέ, σύνθετη προσωπικότητα, καθώς ο ίδιος ορίζει τον εαυτό του ως «διττό», ιστορικός και φιλόσοφος, ιστορικός και φιλόλογος, ιστορικός και πολίτης, στο τελευταίο αυτό βιβλίο του, πιστή επιτομή του έργου του, μας μιλάει για το «επάγγελμα» του ιστορικού, αναπόσπαστα συνδεδεμένο με τη ζωή του, αφού όπως έλεγε: «έγινα ιστορικός γιατί ο αγώνας για την αλήθεια είναι αγώνας για την ιστορία». Τους δικούς του αγώνες (ενάντια στα βασανιστήρια, τον πόλεμο στην Αλγερία, τον αρνητισμό) πάντοτε θέλει να τους διεξάγει ως ιστορικός που αναζητά τα στοιχεία, αποκαθιστά τα γεγονότα, αποδομεί τους μύθους, αρχαίους ή σύγχρονους.

Εξερευνώντας ακαταπόνητα το δρόμο και τις παρακαμπτήριές του, που οδηγούν από την αρχαία Ελλάδα στον κόσμο που ζούμε, ο Πιερ Βιντάλ- Νακέ, με το Αγώνας μου, η Ιστορία, έχτισε ένα ιδιαίτερο, καλειδοσκοπικό έργο οδηγώντας μας σε όλα τα γόνιμα μονοπάτια της σκέψης του.

Αποσπάσματα από το βιβλίο:

Ι

[Περί Ιουδαϊσμού]

– Ο ιουδαϊσμός ήταν για εσάς και κάτι άλλο εκτός από απλός πολιτισμός, όπως των Ελλήνων;

Είπα κάποτε ότι ο ιουδαϊσμός ήταν για μένα ένας τρόπος να παραμείνω διεθνιστής. Με άλλα λόγια, δεν είμαι σιωνιστής. Την πρώτη φορά που πήγα στο Ισραήλ συνάντησα τον Αντρέ Σκεμαμά, ο οποίος ήταν ανταποκριτής της εφημερίδας Le Monde, και κάποιοι τον ρώτησαν τι είμαι∙ εκείνος απάντησε: «Ο Βιντάλ-Νακέ είναι σιωνιστής, όπως όλοι οι Εβραίοι». Εγώ τότε είπα: «Λυπάμαι που θα σας διαψεύσω, όμως όχι, δεν είμαι σιωνιστής». Είμαι φλογερά υπέρ της διασποράς, θεωρώ δηλαδή ότι ο ενδιαφέρων ιουδαϊσμός είναι αυτός της διασποράς.

[Πιερ Βιντάλ – Νακέ, Αγώνας μου, η Ιστορία, εκδ. Ολκός, Αθήνα 2007 σελ. 87, αποσπάσματα].

ΙΙ

[Περί αντισημιτισμού]

– Αντιστρέφοντας την ερώτηση, το μίσος για τον Εβραίο είναι το ίδιο με το μίσος για τον Άραβα και τον νέγρο ή δεν έχει καμία σχέση;

Καμία σχέση. Όλα αυτά έχουν ειπωθεί πολύ συχνά: προσάπτουν στον νέγρο το γεγονός ότι είναι∙ στον Εβραίο προσάπτουν το γεγονός ότι δεν είναι. Με άλλα λόγια, ό,τι κι να έχουν πει οι αντισημίτες, ο Εβραίος δεν διακρίνεται από το πρόσωπο ή τη μύτη. Είναι κάποιος που μοιάζει αλλά δεν είναι. Αυτό ο Σαρτρ το είχε διακρίνει πολύ καλά.

[Πιερ Βιντάλ – Νακέ, Αγώνας μου, η ιστορία, εκδ. Ολκός, Αθήνα 2007 σελ. 97, αποσπάσματα].

ΙΙΙ

[Η μάχη ενάντια στον αρνητισμό]

-Φοβόσαστε ότι σε μερικά χρόνια μπορεί να ξεπηδήσουν καινούργιοι Φωρισόν;

Είμαι πεπεισμένος γι’ αυτό. Πρός το παρόν, εκτιμώ ότι έχουμε νικήσει, πιστεύω όμως πως όλα θα επανέλθουν. Από αυτή την άποψη, χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ιράν.

– Η μάχη σας ενάντια στην άρνηση είναι για σας υπόθεση ζωής;

Ναι. Αγωνίστηκα παθιασμένα ενάντια στα βασανιστήρια. παρόμοιο πάθος ένιωσα μονάχα στα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα, όταν χρειάστηκε να καταγγείλω τους χαλκευτές της Ιστορίας. Το άρθρο μου για το οποίο υπερηφανεύομαι περισσότερο, διότι είμαι ο μόνος που θα μπορούσε να το έχει γράψει, είναι το «Un Eichmann de papier» («Ένας χάρτινος Άιχμαν»).

[Πιερ Βιντάλ – Νακέ, Αγώνας μου, η ιστορία, εκδ. Ολκός, Αθήνα 2007 σελ.107, αποσπάσματα].

IV

[Για το νόμο Γκεσό]

[…] Όσον πεπεισμένος και αν είμαι για την πραγματικότητα της ναζιστικής εξόντωσης -και κανείς δεν μπορεί να είναι περισσότερο πεπεισμένος από εμένα- δεν δέχτηκα το νόμο Γκεσό, διότι εκτιμώ πως το Κράτος δεν πρέπει να ανακατεύεται σ’ αυτά τα πράγματα.

Εκείνο που είναι βέβαιο είναι πως η Ιστορία είναι αφήγηση. Και, εάν είναι αφήγηση, πρέπει, όσο το δυνατόν, να είναι αληθινή. Όμως δώστε την ίδια σειρά στοιχείων σε δυο ιστορικούς: ποτέ δεν θα έχετε την ίδια αφήγηση. […]

[Πιερ Βιντάλ – Νακέ, Αγώνας μου, η ιστορία, εκδ. Ολκός, Αθήνα 2007 σελ.170-171, αποσπάσματα].

Δείτε και:

Πιέρ Βιντάλ-Νακέ (1930-2006): Προδότης κάθε δόγματος (Ελευθεροτυπία, 24-9-2006)

Ειρήνη, Σαλώμ, Σαλάμ: Μνήμη Πιερ Βιντάλ-Νακέ (Ο δρόμος, 15-6-2010)

Χριστιανοί και ναζισμός

Σύναξη: Τριμηνιαία έκδοση σπουδής στην Ορθοδοξία, τεύχος 125, Ιανουάριος-Μάρτιος 2013.

Κυκλοφόρησε το νέο (αρ. 125) τεύχος του περιοδικού Σύναξη, αφιερωμένο σε ένα διάπυρο ζήτημα: την ανάδυση του Ναζισμού και τη στάση των Χριστιανών απέναντί του. Με απερίφραστη αφετηριακή θέση, ότι Ναζισμός και Ευαγγέλιο είναι μεγέθη ασύμβατα και αντιθετικά, το τεύχος προσεγγίζει διάφορες πλευρές του ζητήματος.

Με ένα ιστορικό μελέτημα εξόχως χρήσιμο για την κατανόηση του σήμερα, ο Χάινριχ Χόλτσε φωτίζει τη διάβρωση της χριστιανικής συνείδησης στη ναζιστική Γερμανία. Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου εντοπίζει χρόνιες αλλοιώσεις του εκκλησιαστικού φρονήματος, οι οποίες στις μέρες μας διευκολύνουν τη διείσδυση της εθνικοσοσιαλιστικής οπτικής σε ορισμένους εκκλησιαστικούς χώρους. Στη χιτλερική περίοδο εστιάζει και ο Δημήτρης Μόσχος, για να δείξει πόσο εναργή και πόσο συγκεχυμένα, κατά περίπτωση, υπήρξαν τα αντανακλαστικά των Ορθοδόξων. Ο Θάνος Λίποβατς ερμηνεύει ψυχαναλυτικά και πολιτισμικά τον εθνικοσοσιαλισμό και τον αντισημιτισμό. Ο Βασίλης Αργυριάδης διαβάζει τη «Μαύρη Βίβλο» της «Χρυσής Αυγής». Η Ελένη Ταμαρέση παρουσιάζει τον τάφο του αγίου Αλεξάνδρου Σμορέλ και άλλων Χριστιανών αντιναζιστών Γερμανών μαρτύρων. Η φωνή, τέλος, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη έρχεται ως πονεμένη μαρτυρία κατά του αντισημιτισμού.

 [πηγή]

***

Από το προλογικό σημείωμα του τεύχους 125:

Για τους Χριστιανούς η ιστορία προχωρά ως εκτύλιξη μιας αναμέτρησης: κάθε λεπτό –ασταμάτητα– η Ανάσταση αναμετράται με τη θανατίλα του παλιού κόσμου. Υπάρχουν, ωστόσο, και στιγμές με μια ένταση ξεχωριστή ένταση, με μια κρισιμότητα αποκαλυπτική: Είναι οι στιγμές στις οποίες εγείρεται με ορμή ένα αντι-ευαγγέλιο και ο άνθρωπος καλείται να διακρίνει μεταξύ αυτού του αντι-ευαγγελίου και του ευαγγελίου του Χριστού, και να ξεκαθαρίσει με ποιο συντάσσεται, ποιο αποτάσσεται.

Ο Ναζισμός, μόρφωμα του 20ού αιώνα και ήδη παρών στον 21^ο, εδράζεται στην αρχαία αποστασία. Στην αυτοθέωση μέσω της ισχύος, στην απόρριψη της «εξ ενός αίματος» συγγένειας πάντων των ανθρώπων, στην εξολόθρευση του αδύναμου ως ελαττωματικού. Αυτή η πίστη, που συμποσούται στην ανακήρυξη της γενέθλιας γης και του φυλετικού αίματος σε πηγές του νοήματος, αποτελεί αντίποδα του εκκλησιαστικού γεγονότος. Η χριστιανική συνείδηση οφείλει να είναι σαφής. Και ακριβώς γι’ αυτό προκύπτει θεόρατο πρόβλημα όταν, ευθέως ή εμμέσως, με θράσος ή με κρυφτούλι λέξεων, συνειδήσεις Χριστιανών συντάσσονται με αυτό(ν) που εκ της ταυτότητός τους αποτάσσονται.

Ενδεικτικό αυτής της αποκαλυπτικής έντασης είναι ο τρόπος με τον οποίον αντιμετώπισε το ανίερο αγκάλιασμα εθνικισμού και εκκλησίας ο άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς, δέκα χρόνια πριν την άνοδο του Χίτλερ στην καγκελαρία. Τα σχετικά αποσπάσματα έχουν αναδημοσιευτεί πολλάκις. Η συγκυρία, όμως, στην οποία βρίσκεται η χώρα μας σήμερα, μας ικανώνει να προσέξουμε ιδιαίτερα τους σκληρούς και ατόφια θεολογικούς χαρακτηρισμούς τους, με τους οποίους δείχνει ότι το ζήτημα δεν αφορά ένα σφάλμα παραπάνω, ένα σφάλμα παρακάτω, αλλά καθαυτή την παραμονή των εκκλησιαστικών ανθρώπων στην αλήθεια του Χριστού ή την έξοδό τους από αυτήν.

«Αποτελεί βλασφημίαν, ασυγχώρητον βλασφημίαν εναντίον του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, το να κάμωμεν την Εκκλησίαν ένα εθνικόν ίδρυμα […]. Ο σκοπός της είναι υπερεθνικός, οικουμενικός, πανανθρώπινος: να ενώση εν τω Χριστώ όλους τους ανθρώπους, όλους άνευ εξαιρέσεως εθνικότητος ή φυλής ή κοινωνικού στρώματος. “Ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην […]”».

«Είναι πλέον καιρός, είναι η δωδεκάτη ώρα, να παύσουν οι εκκλησιαστικοί μας αντιπρόσωποι να είναι αποκλειστικά δούλοι του εθνικισμού, και να γίνουν αρχιερείς και ιερείς της Μιάς, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Η από τον Χριστόν δοσμένη και από τους Αγίους Πατέρας πραγματοποιημένη αποστολή της Εκκλησίας είναι: να φυτεύεται και να καλλιεργήται μέσα εις την ψυχήν του λαού μας η αίσθησις και η επίγνωσις ότι κάθε μέλος της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι πρόσωπον καθολικόν, πρόσωπον αιώνιον και θεανθρώπινον· ότι είναι του Χριστού και δια τούτο αδελφός όλων των ανθρώπων και διάκονος όλων των ανθρώπων και των κτισμάτων. Αυτός είναι ο από Χριστού δεδομένος σκοπός της Εκκλησίας· κάθε άλλος σκοπός δεν είναι από τον Χριστόν αλλ’ από τον αντίχριστον».[1]

Ο π. Ιουστίνος δεν περιμένει να βρει τον αριθμό 666 πάνω στον εθνικισμό, για να τον χαρακτηρίσει προϊόν του αντιχρίστου! Και ποιος χαρακτηρισμός θα μπορούσε να είναι πιο εύστοχος από το «αντί-χριστος» για να σημάνει με διαύγεια την παντελή διαστροφή της εκκλησιαστικής συνείδησης, την οποία μάλιστα ο Πόποβιτς τολμηρά εξισώνει με το μοναδικό ασυγχώρητο –κατά το ευαγγέλιο- αμάρτημα, δηλαδή τη βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος; Ούτε και γιατρεύει πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν το να βρίσκεται κάποιος στον επισκοπικό θρόνο. Αυτομάτως συμβαίνουν όλα τα πράγματα στη μαγεία, αλλά ουδέν στην Εκκλησία. Ο οιοσδήποτε χειροτονημένος, λοιπόν, που κομπάζει ότι είναι προεστώς του ευχαριστιακού δείπνου και ταυτοχρόνως επαινεί τον εθνικισμό ως πατριωτισμό, δεν είναι και αληθώς επίσκοπος της Εκκλησίας του Χριστού! Καλείται να μετανοήσει, ώστε να δυνηθεί έτσι να γίνει αληθινά ιερωμένος της! Επί πλέον, στο ευαγγέλιο η «ενδεκάτη ώρα» σημαίνει αυτό που σήμερα λέμε «στο παρά πέντε», σημαίνει δηλαδή την έσχατη ευκαιρία του ανθρώπου για να ανταποκριθεί στο χρέος του. «Δωδέκατη ώρα» είναι η επόμενη στιγμή, η στιγμή της Κρίσης. Ο Πόποβιτς, λοιπόν, θεωρεί ότι με την κρισιμότητα του ζητήματος αυτού βρισκόμαστε στη δωδεκάτη ώρα! Με αυτήν, άλλωστε, την αίσθηση η Σύναξη έχει δημόσια ζητήσει από τον Νοέμβριο του περασμένου έτους την καταδίκη του ναζισμού, σε κάθε του εκδοχή και μεταμφίεση (τ. 124 / 2012, σ. 82) […].

Στις σελίδες […] που ακολουθούν προσεγγίζονται παράμετροι του ζητήματος, όπως αυτό ορθώνεται μπροστά μας σήμερα. Από τη μια αναζητούνται οι χρόνιες αλλοιώσεις του εκκλησιαστικού φρονήματος, οι οποίες ευθύνονται για τη σημερινή απήχηση του εθνικοσοσιαλιστικού πνεύματος σε εκκλησιαστικούς χώρους, και από την άλλη φωτίζεται η ιστορία, για να διδάξει πότε και πώς τα αντανακλαστικά των Χριστιανών ίστανται εναργή ή βουλιάζουν μέσα στη σύγχυση και την εθελοδουλία. Με βαθειά την πεποίθηση ότι κάθε ολοκληρωτισμός είναι απανθρωπία, τα κείμενα του τεύχος πασχίζουν να είναι ταυτόχρονα μαρτυρία και σπουδή, ώστε να συνδράμουν ουσιαστικά την ορθοστασία όσων δεν είναι πρόθυμοι να κλίνουν γόνυ στα είδωλα των ταγμάτων εφόδου.

«Η Ορθόδοξη Εκκλησία, πιστή στο Αρχέτυπό της [την Αγία Τριάδα], καλείται […] να κηρύττη με θάρρος μέσα στον ενθουσιασμό και του πιο δίκαιου πολέμου την αγάπη, την κατανόηση, την Ειρήνη, αλλά και μέσα στο πιο στυγνό δικτατορικό καθεστώς το απαραβίαστο των δικαιωμάτων του ανθρώπου, την ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου, την Ελευθερία. Το αν δε μιά Εκκλησία κρύττει παντού και πάντοτε, ανεξάρτητα από τις ιστορικές συνθήκες στις οποίες βρίσκεται, το ιδανικό αυτό και στις δυό του πτυχές, αποτελεί κριτήριο της ορθοδοξίας της…»[2].

 

Θ.Ν.Π.

 

---

[1] Αρχιμ. Ιουστίνου Πάποβιτς, Άνθρωπος και Θεάνθρωπος. Μελετήματα Ορθοδόξου θεολογίας (μτφρ. ιερομ. Αθανασίου Γιέβτιτς), εκδ. Αστήρ, Αθήναι 1974, σσ. 55-56.

[2] Παναγιώτης Νέλλας, «Τρεις βιβλικές προϋποθέσεις στο πρόβλημα Ορθοδοξία και Πολιτική», Μαρτυρία Ορθοδοξίας 1971, εκδ. Εστίας, σ. 179.

[πηγή]

***

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ του τεύχους 125 της Σύναξης

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ 

ΧΑΪΝΡΙΧ ΧΟΛΤΣΕ, Προσεγγίζοντας ἕνα δύσκολο παρελθόν

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Σημεῖα ἐθνικοσοσιαλισμοῦ στὴν ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία;

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ν. ΜΟΣΧΟΣ, Ὄψεις ἀντιπαράθεσης Ὀρθοδοξίας καὶ γερμανικοῦ ναζισμοῦ κατὰ τὴν περίοδο τοῦ μεσοπολέμου

ΘΑΝΟΣ ΛΙΠΟΒΑΤΣ, Ψυχαναλυτικὴ καὶ πολιτισμικὴ ἀνάλυση τοῦ ἐθνικοσοσιαλισμοῦ καὶ τοῦ ἀντισημιτισμοῦ

ΕΛΕΝΗ ΤΑΜΑΡΕΣΗ-ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Μνήματα μαρτύρων

ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ, Τέσσερις πλάνες κι ἕνα βιβλίο

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ, Ὁ ἀντίκτυπος τοῦ νοῦ

ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ, Παῦλος: Βίος καὶ Θεολογία

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ, Μνήμη Γιώργου Τσανανᾶ

Διάλογος μὲ τοὺς ἀναγνῶστες

Το Βιβλίο

[πηγή]